در ایران شوخی‌هایی که ما با کتاب و کار ترجمه می‌کنیم، حیرت‌آور است. چندی پیش مقاله‌ای در سایت راهک (و بعد سایت خودم) منتشر کردم درباره‌ی ترجمه‌ی نابسامان کتاب «هنر رمان» میلان کوندرا؛ کتابی که بارها چاپ‌شده و هنوز هم هوادار و خواهان بسیار دارد.
امشب کتابی را ورق زدم به نام «جسم و جان» اثر میلان کوندرا به ترجمه‌ی احمد میرعلایی (اصفهان: نشر فردا، ۱۳۸۰) که سال‌ها در میان کتاب‌هایم بود، ولی توجهی به آن نکرده بودم.
طبعاً کوندرا چنین «رمان»ی با چنین عنوانی ندارد؛ ولی ناشر، این کتاب کم‌حجم را «رمان» خوانده و پس از آن‌که احمد میرعلایی درگذشته تصمیم به چاپ ترجمه گرفته و از دوست مترجم محمد رحیم اخوت هم خواسته مقدمهای بنویسد.
مقدمه‌نویس آورده است: «میرعلایی مترجمی نبود که به مُثله کردن یک اثر و حذف قسمت‌هایی از آن رضایت دهد. او این کار را یک خیانت می‌شمرد….. این چیزی است که میرعلایی می‌دانست و دیگر مترجمان آثار کوندرا نمی‌دانند یا خودشان را به گوش کری می‌زنند.»
بسیار خوب! ولی قصه از چه قرار است؟ آقای اخوت در میانه‌ی مقدمه می‌نویسد که این کتاب «کوتاه‌شده‌ی رمان سبکی تحمل‌ناپذیر وجود است و گویا خود میلان کوندرا آن را چنین فشرده و کوتاه کرده است.» گویا؟ گویا یعنی چه؟
کتاب «جسم و جان» ترجمه‌ی ناقص دو بخش نخست کتاب «سبکی تحمل‌ناپذیر هستی» است؛ یعنی بخش‌های داستانی کتاب ترجمه شده و بخش‌های فلسفی کتاب که بیش از ده صفحه است حذف شده. چیزی شبیه مجموعه‌ی «بازخوانی متون» که جعفر مدرس صادقی منتشر می‌کند.
مگر می‌شود میلان کوندرا خودش رمانِ خودش را خلاصه کند؟ بعد نباید منبع این خلاصه ذکر شود؟ اگر به کوندرا چنین چیزی بگویند حتماً از خشم به جوش می‌آید.
ظاهراً نه ناشر نه مقدمه‌نویس همان ترجمه‌ی فارسی «سبکی تحمل‌ناپذیر هستی» (بار هستی) را مطالعه نکرده یا اگر کرده‌اند فراموشیده‌اند؛ و گرنه این کتاب تنها ترجمه‌ی دو فصل است، نه کوتاه‌شده‌ی کتاب. افزون بر آن، در ترجمه‌ی همین دو فصل آغازین هم بیش از ده صفحه حذف شده و اگر میرعلایی به حذف هیچ بخشی از کتاب رضامند نبوده، پس با چاپ پسامرگ او کاری بر خلاف خواست و منش او کرده‌اند.
نکته آن‌جاست که بخش‌های محذوف به دلیل داستانی نبودن حذف شده‌اند، نه با معیارهای ایرادگیری‌های معمول اداره‌ی ممیزی. چاپ این کتاب، توهینی به کوندراست و بعید است خدمتی به زنده‌یاد میرعلایی باشد. – گواهی دیگر از شوربختی کوندرا در زبان فارسی.
————————
راهک: این کتاب سال گذشته (۱۳۹۳) تجدیدچاپ شده است. عنوانی که ناشر به آن داده و ظاهرا مجموعه ای از آنها را دارد منتشر می کند “رمانهای کوتاه ادبیات جهان” است که این شماره ۶ از آن است. مشخصات کتاب را بر اساس داده های کتابخانه ملی در زیر می آوریم اما برگه کتابخانه ملی عنوان اصلی کتاب را Zivot je jinde عنوان کرده (در کتاب فارسی آمده؟) و از آن به این نتیجه رسیده که نسخه دیگر کتاب به نام زندگی جای دیگری است ترجمه شده است! – در حالی که کتاب زندگی جای دیگری است در ترجمه فارسی ۳۵۰ صفحه دارد و کتاب جسم و جان تنها ۱۳۴ صفحه است.
جسم و جان/ میلان کوندرا؛ مترجم احمد میرعلایی؛ همراه با مقدمهای ت‍ح‍ل‍ی‍ل‍ی از م‍ح‍م‍درح‍ی‍م اخوت.
مشخصات نشر : اصفهان: فردا، ۱۳۹۳.
مشخصات ظاهری : ۱۳۴ ص.؛ ۵/۱۱×۵/۲۰س‌م.
فروست : مجموعه رمانهای کوتاه ادبیات جهان؛ ۶.
شابک : ۹۷۸-۹۶۴-۸۷۵۷-۰۷-۰
عنوان اصلی: Zivot je jinde .
یادداشت : پ‍ش‍ت ج‍ل‍د به ان‍گ‍ل‍ی‍س‍ی:The body and the spirit
یادداشت : کتاب ح‍اض‍ر ت‍ح‍ت عنوان “زندگی جای دیگری است (رمان)” با ترجمه پ‍ان‍ت‍ه‌آ م‍ه‍اج‍ر‌ک‍ن‍گ‍رل‍و ت‍وس‍ط انتشارات ت‍ن‍وی‍ر در سال ۱۳۷۷ منتشر شده است.
