درآمدی بر فولکلور ایران
محمد جعفری قنواتی
تهران: جامی، ۱۳۹۴، ۴۰۰ صفحه
یکی از ضعف های اساسی در حوزۀ مطالعات فولکلور ایران بی توجهی به مسائل نظری است.
در حالی که به همت پژوهشگران بسیاری از اجزای فولکلور ایران گردآوری و منتشر شده و نیز تعداد قابل توجهی از متون ادبی این حوزه تصحیح و چاپ شده اند، اما کتاب های نظری تألیفی در ایران از انگشتان یک دست هم تجاوز نمی کند.
یکی از مصادیق ضعف های نظری مربوط به اصطلاحات فولکلورشناسی است. مثلاً گروهی از پژوهشگران یک نوع مشخص داستانی را افسانه و گروهی دیگر همان نوع قصه یا حکایت می نامند. برخی داستان هایی مانند سمک عیار، ابومسلم نامه، داراب نامه و جز این ها را داستان عامیانه، برخی داستان بلند عامیانه و گروهی نیز داستان سنتی می گویند.
به گفتۀ مؤلف کتاب تألیف این کتاب پنج سال طول کشیده است:
برای این کار از یک سو صدها کتاب و مقاله در زمینۀ تاریخ و فرهنگ و به ویژه اجزای فرهنگ مردم ایران را فیش برداری کردم و از سوی دیگر برخی کتاب های درسی حوزۀ فولکلور کشورهای دیگر، دانشنامه های فولکلور و کتاب های نظریۀ ادبیات را از نظر گذرانیدم تا به این طرح دست پیدا کردم.
مباحث اصلی این کتاب شامل ادبیات شفاهی، ویژگی ها و ارتباط آن با ادبیات کتبی است.
در این کتاب تلاش مولف بر این بوده است که مهم‌ترین مقوله‌ها و مباحث فولکلور ایران بررسی شود هم از این رو و برای پیشگیری از افزایش حجم آن به ناچار برخی مقوله‌ها آگاهانه کنار گذاشته شد که از جمله می‌توان به سفره‌های نذری، آداب زیارت و از جمله چاووش‌خوانی، مکتب‌خانه و ادبیات مرتبط با آن و برخی شخصیت‌های موثر در فرهنگ مردم ایران اشاره کرد. و باز به همین علت برخی فصول کتاب مانند انواع شعر شفاهی به‌ویژه شعر طنز و شعر کار به اختصار نوشته شده است.
در فصل های مختلف این کتاب به موضوعاتی چون فولکلور چیست؟، منابع فولکلور ایران، فولکلورهای موسمی براساس تقویم قمری، طبقه‌بندی افسانه‌ها، ادبیات نمایشی همچون تقلید، نمایش‌های زنانه، تعزیه و … پرداخته شده است.
این کتاب اگرچه به فولکلور ایران اختصاص دارد اما به سبب اشتراکات و همسانی‌های تاریخی، فرهنگی، زبانی و هویتی مردم ایران با مردم افغانستان و تاجیکان آسیای میانه تلاش شده است که در هر فصل به مصادیقی از فولکلور این مردم نیز اشاره شود.
*برای دیدن فهرست کتاب این پست در صفحه فیسبوکی نویسنده را ببینید.
