مهدی محسنیان راد
فصلی از کتاب:
در حسرت فهم درست
روایت ۴۲ سال پژوهش ارتباطی در ایران
لندن: اچ اند اس مدیا، ۱۳۹۵/ ۲۰۱۶
این بخش سوم مطلب است. بخش دوم در اینجا و بخش اول اینجا ست.
دو نخست‌وزیر (بختیار، بازرگان)
در شعارهای دیواری سال ۱۳۵۷ تهران، علاوه بر شعارهای مربوط به شاه و امام، شعارهایی درباره افراد دیگر نیز به چشم می‌خورد: آقای مهندس مهدی بازرگان (نخست‌وزیر انتخابی امام)، آقای شاپور بختیار (نخست‌وزیر انتخابی شاه)، شادروان آقای دکتر محمد مصدق (نخست‌وزیر ایران به هنگام کودتای ۱۳۳۲) و شادروان آقای دکتر علی شریعتی (اندیشمند و نویسنده اسلامی). علاوه بر نامبردگان، شعارهایی نیز درباره رهبر سازمان مجاهدین خلق ایران و سازمان چریک‌های فدایی خلق ثبت شد که در بخش مربوط به این دو سازمان آورده خواهد شد.
در نمونه مورد بررسی در حالی که ۵۶ شعار در رد آقای بختیار و چهار شعار در تأیید ایشان ثبت شد، ۳۳ شعار در تأیید نخست‌وزیری آقای بازرگان به دست آمد. در هر حال شعارهای مربوط به بختیار و بازرگان مشابه شعارهای شاه و امام مقابل یکدیگر بود.
الف- بختیار
شعار «بختیار، ای نوکر امپریالیسم، سران تو شکست خوردند» به طول ۵/۵ متر به رنگ قرمز با اسپری و در خیابان سی‌متری، بلندترین شعار ثبت‌شده مربوط به بختیار بود. کوتا‌ه‌ترین شعار به طول نیم متر با رنگ سفید و قلم‌مو با جمله «مرگ بر بختیار» در شمیران نوشته شده بود.
طول مجموع ۶۰ شعار مربوط به بختیار ۱۲۷ متر و میانگین طول هر شعار ۲ متر بود. شعارهای مربوط به بختیار ۶/۵درصد دیوارنوشته‌های تهران را تشکیل می‌داد.
۵۱درصد از این شعارها با اسپری، ۲۳درصد با قلم‌مو، ۱۲درصد با زغال و گچ، ۸درصد با ماژیک و ۶درصد با سایر وسایل نوشته شده بود. در میان مجموع شعارها ۴۰ شعار (۶۷درصد) حاوی آرزوی مرگ برای بختیار و ۴ شعار (۷درصد) حاکی از تأیید ایشان بود. در ۲۴ شعار، صفت‌های مختلفی برای بختیار قائل شده بودند که بیشترین آنها درباره مزدور و آمریکایی بودن او بود. این صفت‌ها عبارت بودند از: نوکر امپریالیسم، آمریکایی، سگ زنجیری آمریکا، نوکر سیا، نوکر بی‌اختیار، نوکر جیره‌خوار، مزدور، اجنبی، خودفروش، یزید زمان، پشه ناچیز، معتاد کثیف، تریاکی و شیره‌کش.
متن شعارهای دیواری مربوط به بختیار به ترتیب فراوانی به شرح زیر است:
۱۸۸- مرگ بر بختیار ۱۴ عدد
۱۸۹- مرگ بر بختیار نوکر بی‌اختیار ۹ عدد
۱۹۰- مرگ بر بختیار جیره‌خوار ۶ عدد
۱۹۱- ای بختیار شیره‌کش، تو هم برو مراکش ۲ عدد
۱۹۲- مرگ بر بختیار خودفروش ۱ عدد (در باقی موارد زیر هم هر جا عدد ذکر نشده منظور عدد ۱ است)
۱۹۳- زکی مرگ بر بختیار
۱۹۴- بختیار یزید زمان ما
۱۹۵- کابینه بختیار حقه جدید است
۱۹۶- مرگ بر شاه خائن، مرگ بر بختیار مزدور، درود بر خمینی
۱۹۷- سرنگون باد حکومت بختیار
۱۹۸- وای به حالت بختیار، چون که آقا دیر میاد
۱۹۹- وای به حال بختیار اگر خمینی دیر بیاد
۲۰۰- جایی که عقاب (خمینی) پر بریزد از یک پشه ناچیز (بختیار) چه خیزد
۲۰۱- دولت بختیار نیرنگ جدید آمریکا
۲۰۲- بختیار سگ زنجیری آمریکا
۲۰۳- مرگ بر بختیار آمریکایی
۲۰۴- کابینه بختیار استعمار آمریکا
۲۰۵- مرگ بر بختیار نوکر سیا
۲۰۶- مرگ بر بختیار مزدور
۲۰۷- با چاقوی سگ‌کشی قسم به خون شهیدان شاپور تو را می‌کشیم
۲۰۸- مرگ بر بختیار مزدور آمریکا و شاه خائن
۲۰۹- بختیار ای نوکر امپریالیسم سران تو شکست خوردند
۲۱۰- بختیار اجنبی ملت ایران هرگز شکست نخواهد خورد، سنگر ملت سنگر ایمان است
۲۱۱- نه شاه می‌خوام نه شاپور مرگ بر این دو مزدور
۲۱۲- معتاد کثیف بختیار
۲۱۳- مرگ بر بختیار تریاکی بی‌اختیار
۲۱۴- این است شعار بختیار، منقل و وافورو بیار
۲۱۵- لوله بازکن فوری با دهن بختیار
۲۱۶- لوله بازکن با دهن بختیار
۲۱۷- به گفته بی‌بی‌سی نخست‌وزیر استعفا داد
۲۱۸- بختیار سنگرتو نگهدار
۲۱۹- خمینی فرار بختیار را می‌بخشد
علاوه بر شعارهای بالا در شعارهای دیگر نیز که در این مجموعه آورده ایم از بختیار نام برده شده است.
ب- بازرگان
شعار «مجری حکم قرآن، نخست‌وزیر ایران، مهدی بازرگان مورد تأیید ماست» به طول ۱۵ متر به رنگ قرمز و با قلم‌مو در خیابان تا‌ج، بزرگ‌ترین شعار ثبت‌شده درباره آقای بازرگان بود. کوچک‌ترین شعار با جمله «درود بر بازرگان» به رنگ سبز و به طول ۲۰ سانتیمتر با ماژیک روی دیواری در خیابان دکتر فاطمی (آریامهر سابق) نقش بسته بود. طول ۳۳ شعار مربوط به بازرگان ۲۵/۹۱ متر و میانگین آن ۷۶/۲ متر بود. شعارهای مربوط به بازرگان ۱/۳درصد دیوارنوشته‌های تهران را تشکیل می‌داد. ۳۹درصد از شعارهای مربوط به بازرگان به رنگ سبز، ۲۴درصد قرمز، ۱۹درصد سیاه، ۱۲درصد سفید و ۶درصد بقیه به رنگ‌های آبی و قهوه‌ای بود. ۴۶درصد شعارها با اسپری، ۱۸درصد با قلم‌مو، ۱۵درصد با شابلون، ۹درصد با زغال و گچ و ۶درصد با ماژیک و سایر وسایل نوشته شده بود. ۱۲ مضمون از ۳۳ شعار مربوط به بازرگان خبر نخست‌وزیری ایشان را می‌داد.۱۴ شعار حاوی درود و سلام به او بود. در ۹ شعار صفت‌هایی برای آقای بازرگان بیان شده بود که اغلب این شعارها نه مستقیماً درباره ایشان بلکه درباره وی به عنوان نخست‌وزیر بود. این صفات عبارت بودند از: نخست‌وزیر ایران، نخست‌وزیر مردمی و قانونی ایران، نخست‌وزیر منتخب امام، نخست‌وزیر خلق ایران، حامی قرآن، حامی ایران و مجری حکم قرآن.
در زیر شعارهای مربوط به آقای بازرگان به ترتیب فراوانی آورده شده است:
۲۲۰- مهدی بازرگان نخست‌وزیر ایران ۷ عدد
۲۲۱- درود بر بازرگان ۴ عدد
۲۲۲- درود بر بازرگان نخست‌وزیر ایران ۳ عدد
۲۲۳- مهدی بازگان نخست‌وزیر مردمی و قانونی ایران ۲ عدد
۲۲۴- درود بر بازرگان حامی قرآن و ایران ۲ عدد
۲۲۵- سلام بر بازرگان ۲ عدد
۲۲۶- بازرگان مجری حکم قرآن ۱ عدد
۲۲۷- مجری حکم قرآن، نخست‌وزیر ایران مهدی بازرگان مورد تأیید ملت است (در باقی موارد زیر هم هر جا عدد ذکر نشده منظور عدد ۱ است)
۲۲۸- نخست‌وزیر ایران مهدی بازرگان
۲۲۹- سلام بر بازرگان، درود بر خمینی
۲۳۰- نخست‌وزیر، منتخب امام است
۲۳۱- همبستگی خود را با دولت بازرگان اعلام می‌داریم
۲۳۲- بازرگان نخست‌وزیر خلق ایران
۲۳۳- انتصابات دولت بازرگان مورد تأیید ماست
۲۳۴- بازرگان نخست‌وزیری تو مورد تأیید ملت است
۲۳۵- بازرگان کابینه‌ات مبارک
۲۳۶- سلام بر بازرگان نخست‌وزیری قانونی ایران، مرگ بر بختیار غیر‌قانونی
۲۳۷- دولت بازرگان یعنی فرار بختیار
۲۳۸- مرگ بر بختیار درود بر بازرگان
ج- دیگران
علاوه بر شاه، امام، بختیار و بازرگان، ۳۷ شعار و عکس درباره ۱۴ تن دیگر روی دیوارها دیده می‌شد که به ترتیب عبارت بودند از: دکتر علی شریعتی (۱۵شعار)، مهدی رضایی (پنج شعار)، رضا رضایی (سه شعار)، سعید محسن (دو شعار)، خسرو روزبه (دو شعار)، دکتر محمد مصدق (دو شعار)، صدیقه رضایی، شریف واقفی، خسرو گلسرخی، حسن فرزانه، اکبر شامی، صمد بهرنگی، سرگرد محبی، و ازهاری (هر کدام یک شعار).
پنج شعار از ۱۵ شعار مربوط به دکتر علی شریعتی، تصاویر چاپ شده به وسیله شابلون بود؛ یک عکس تنها و بدون شعار شریعتی، دو تصویر، عکس دکتر شریعتی همراه با نوشته شهید شریعتی، یک تصویر، عکس شریعتی، امام، صدیقه رضایی و مهدی رضایی در کنار هم و یک تصویر از دکتر شریعتی و صمد بهرنگی همراه با جمله مرگ بر منافقین. طول ۱۰ شعار مربوط به دکتر علی شریعتی ۵/۲۲ متر و میانگین آن ۲۵/۲ متر بود. از ۱۰ شعار مربوط به دکتر شریعتی پنج شعار حاوی جمله «درود بر دکتر علی شریعتی» بود که بزرگ‌ترین شعار نیز با همین جمله به طول ۵ متر به رنگ نارنجی و به وسیله اسپری روی دیواری در خیابان آرامگاه نوشته شده بود. دو شعار با جمله «دکتر شریعتی، آغاز بیداری»، یک شعار حاوی جمله «درود بر دکتر علی شریعتی» و یک شعار با جمله «درود بر دکتر علی شریعتی معلم» بود.
دو شعار درباره دکتر مصدق به دست آمد که یکی در خیابان شاهرضا و دیگری در خیابان شمیران نوشته شده بود. هر دو شعار دارای جمله «درود بر مصدق» بود. شعارهای مربوط به افرادی که نامشان برده شد، در بخش‌های مربوط به مجاهدین خلق، چریک‌های فدایی خلق و حزب توده آورده شده است.
————————
*این بخش آخر از شعارها بود که از نیمه اول فصل نقل شد. برای دیدن لیست کامل بیش از ۶۵۰ شعار و جدولها و آمارهای آنها لطفا به خود کتاب مراجعه کنید. فهرست باقی شعارها از این قرار است:
- شعارهای علیه ساواک، چماق‌داران، قانون اساسی، ارتش و کشورها و رژیم‌های دیگر
- شعارهای له اسلام و حکومت اسلامی، شهدا، چریک‌های فدایی، مجاهدین خلق، حزب توده، سایر احزاب، ارتش و کشورها و رژیم‌های دیگر
- شعارهای خطاب به مردم درباره اتحاد، مسلح شدن، کودتا، کارگران، اعتصاب و بانوان
- شعارهای آزادی و پیروزی
